Duela gutxi, Europar Batasuneko Kontseiluak zuzentarau berri bat onartu du, Europako lurraldean produktu apurtuak edo akastunak konpontzeko jardunbide egokia sustatzea eta sendotzea helburu duena. R2R (Right to Repair – Konponketarako Eskubidea) Zuzentarauak kontsumitzaileei erraztasunak emango dizkie beren ondasunak konpontzeko, beste batzuekin ordezkatu beharrean, eta, horrela, ekonomia zirkularrean negozio-eredu berrietarako trantsizioa bultzatzeko.

Zergatik konpontzeko eskubidea?

“3R”en formulazio klasikoak (Reduce-murriztea, Reuse-berrerabiltzea, Recycle-birziklatzea) harrera mediatiko bikaina izan zuen, erakundeek, herritarrek eta erakunde ekologistek onartu zuten, eta imaginario kolektibora errotuta geratu zen. Bere sinpletasunak, jakina, arazo batzuk zituen, batez ere “berrerabiltzearen” kontzeptuan, bere anbiguotasunagatik; izan ere, ondasun bat berrerabiltzea ondasun hori jabeak kendu nahi duenean dagoen egoeraren araberakoa da. Aldaketarik behar ez duen produktu operatibo bat zuzenean berrerabiltzea ez da birmanufakturatzeko, berregokitzeko edo konpontzeko beharrari aurre egitea, tradizionalki berrerabiltzeko prestaketa deitu izan baitzaio. Eta bereizketa hori ez da teknikoa soilik, ekonomikoa ere bada, eta teknologia, diseinua, logistika eta kontsumo-ohiturak ekar ditzake.

Produktuek konponketa behar izan dezakete, oso arrazoi desberdinengatik. Batzuetan, erabilerarekin eta denborarekin berezko higadura izan dutelako behar izaten dute, eta higadura horrek ondasunaren zati bati eragin diezaioke, eta ez ondasunaren guztizkoari. Adibide paradigmatikoa ekipo elektriko eta elektronikoena da; izan ere, horrelako aparatuen ugaritasunak gaur egungo bizitzan biderkatu egiten ditu pieza jakin bateko arazoek aparatu osoak, egoera onean, behar bezala funtzionatzea eragozten duten kasuak. Ekipo informatikoetan edo konektagarritasunekoetan, ez da harritzekoa software bat edo ekipamenduaz kanpoko teknologia bat aldatzeak ekipo hori erabilgarria ez izatea. Baina, tresna elektriko eta elektronikoetatik haratago -egoera dramatikoa baita-, kontsumo-ondasun asko eta asko konpondu, birmanufakturatu edo egokitu beharrak eragiten die, eta garrantzitsuak dira: altzariak, ehungintza, oinetakoak, ibilgailuak… Bestalde, kasu batzuetan, berrerabiltzeko prestatzea aspalditik sendo ezarritako prozesu industrial baten parte da, adibidez, erabiltzen ez diren pneumatikoak birkautxutatzea. Logikoa denez, eguneratzeko edo konpontzeko ezintasunak eragotzi egiten du jabeak ekipoa erabiltzen jarraitzea, bigarren mailako produktu gisa merkaturatzeko aukera murrizten du, eta hondakinak murrizteko aukera orokorrak murrizten ditu.

R2R Zuzentaraua: konpontzeko eskubiderantz.

Zuzentarauak hartzen dituen neurrien artean dago enpresa fabrikatzaileak produktu bat prezio batean eta arrazoizko epe batean konpondu behar duela bermea amaitu ondoren. Horrez gain, ordezko piezetarako, informaziorako eta kontsumitzaileentzako konponketarekin lotutako tresnetarako sarbidea bermatzeko betebeharra, konponketaren aldeko hautua egiteko pizgarriak sustatzekoa, eta onlineko plataforma bat sortzekoa ere jasotzen du, tokian tokiko konponketa-zerbitzuak eta ondasun egokituak dituzten dendak aurkitzen laguntzeko.

Zuzentaraua jakitun da kontsumitzaileen artean erreparazioa sustatu behar dela, eta kontsumitzaileak ahalduntzeko araudiaren edukiei jarraitzen die, trantsizio ekologikoan rol erabakigarria joka dezaten, jardunbide desleialen aurka hobeto babestuz eta informazio hobea emanez.

Konponketa orokortua eta maila masiboetan ezinezkoa da enpresa fabrikatzaileen inplikaziorik gabe. R2R Zuzentaraua, zentzu horretan, berriki onartutako Ekodiseinuko Erregelamenduaren jarraipen naturala da. Produktuak konpontzeko, ekodiseinua behar da; izan ere, konpondu edo ordeztu beharreko piezak edo elementuak desmuntatzea edo haietara sartzea bezalako jarduerak kontuan hartu behar dira produktuaren hasierako diseinuan.

Konponketa-proiektuak & ZICLA

ZICLAk konponketa-proiektu berritzaileetan parte hartu du, eta horiei aurre egin dieten enpresetan negozio-eredu berriak sustatzen lagundu du, kostuak murrizteko eta lehiakortasuna hobetzeko motibazio nagusiarekin. Aplikazio-sektoreak askotarikoak izan dira. Osagai berritzaile eta industrial handiko adibide bat ATOMCESS proiektua izan zen. Proiektu horren helburua aleazio handiko altzairuen osagaien konponketa aurreratua izan zen, manufaktura gehigarriko prozesuen bidez, altzairu atomizatuzko hautsetik abiatuta. Osagai horien egungo kudeaketa, ekoizpena akastuna denean, horiek bateratzean datza, horrek dakarren inpaktu energetikoarekin eta materialen galerarekin.

Konponketa-proiektu berritzailearen beste adibide bat RESTYLING proiektua izan zen, zeinaren esparruan birmanufaktura-prozesu bat ezarri baitzen tiketing- eta kobrantza-makinak fabrikatzeko eta merkaturatzeko enpresa batean. Proiektua lan-protokoloen estandarizazioan zentratu zen, logistika, stocken kudeaketa eta harreman komertziala barne, ekipamendu baterako, hala nola ticketing makina baterako, etengabeko aurrerapen teknologikoen mende dagoen sektorea, eta bere kudeaketa tradizionala jada instalatuta dauden makinak txatar bihurtzea eta birziklatzea izan da.

Gehiago jakiteko

Kontsultatu hemen sarrera honetan aipatutako zuzentarauen oharrak eta testuak: erreparatzeko eskubidea, ekodiseinuaren erregelamendua eta Kontsumitzaileak Ahalduntzeko Zuzentaraua. Birmanufaktura-prozesurako teknologien gida praktiko hau ere partekatzen dugu.